Կոգնիտիվ վիճակի գնահատման Mini-Mental State Examination (MMSE) սանդղակի հայերեն տարբերակի ադապտացում և վալիդացում
Իսայան Մ.Ա.,1,2, Հովակիմյան Հ.Ա.,1,2 Վարդանյան Լ.Վ.,1,3 Խաչատրյան Ս.Գ.,1,2 Թավադյան Զ.Դ.1,2
1 Նյարդաբանության և նեյրովիրաբուժության ամբիոն, ՀՀ ԱՆ ակադ. Ս.Ավդալբեկյանի անվան Առողջապահության ազգային ինստիտուտ, Երևան, Հայաստան2 Սոմնուս նյարդաբանական կլինիկա, Երևան, Հայաստան3 Հայ-ամերիկյան առողջության կենտրոն, Երևան, Հայաստան
ABSTRACT
Ներածություն. Կոգնիտիվ խանգարումը տարեց մարդկանց խմբում տարածված գանգատ է։ Կոգնիտիվ վիճակի հակիրճ գնահատման սանդղակը (Mini-Mental State Examination, MMSE) կոգնիտիվ խանգարման գնահատման անգլերեն սանդղակ է և լայնորեն կիրառվող գործիք, որը վալիդացվել է տարբեր լեզուներով։ Մեր հետազոտության նպատակն է եղել վալիդացնել MMSE-ի հայերեն տարբերակը։
Մեթոդներ. MMSE-ն 11 կետից բաղկացած սանդղակ է, որը գնահատում է կոգնիտիվ ֆունկցիաների 7 տիրույթ՝ դոմեն։ Սանդղակի անգլերենից հայերեն թարգմանությունը և հակառակ թարգմանությունն իրականացվել է տարբեր թարգմանիչների կողմից։ Հաշվարկվել է ներքին կայունությունը և թեստավորման-վերաթեստավորման հաստատունությունը, Կրոնբախի α գործակիցը ստացվել է 0,84: Սպիրմենի կոռելյացիայի գործակիցը հավաստի է եղել թեստավորման-վերաթեստավորման արդյունքների համար։ Այնուհետև MMSE-ն վալիդացվել է ըստ կլինիկական ախտորոշումների՝ մեծ և թեթև նեյրոկոգնիտիվ խանգարումների՝ օգտագործելով Հոգեկան խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկի 5-րդ հրատարակության (DSM-5) ախտորոշման չափանիշները։ Առանձնացվել են նաև ենթախմբեր ըստ հիվանդությունների՝ համաձայն DSM-5-ի չափանիշների՝ Պարկինսոնի հիվանդություն նեյրոկոգնիտիվ խանգարումներով (ՊՀՆ) և Պարկինսոնի հիվանդություն առանց նեյրոկոգնիտիվ խանգարումների (ՊՀ): MMSE-ի միջին արժեքները համեմատվել են Մանի-Ուիթնիի U գործակցով։
Արդյունքներ. Հետազոտության մեջ ներառվել է 126 մասնակից (միջին տարիքը՝ 65,5±10,5 տ.; կանայք՝ 54,8%)։ Մասնակիցներից 71-ը (56,3%) ներառվել են կոգնիտիվ խանգարումներ ունեցողների խմբում (ԿԽ) ըստ DSM-5-ի չափանիշների, իսկ մնացած 55-ը (43,7%)՝ ստուգիչ առողջ խմբում (ՍԽ)։ MMSE-ի միջին արժեքների վիճակագրական վերլուծությունը ցույց է տվել հավաստի տարբերություն հետևյալ խմբերում և ենթախմբերում. ՍԽ ընդդեմ ԿԽ՝ 27,6±2,3 և 19,7±6,3 (p<0,01), իսկ ՊՀ ընդդեմ ՊՀՆ՝ 28,2±1,6 և 21,9±2,1 (p<0,01)։
Եզրակացություն. MMSE սանդղակի հայերեն տարբերակը ցույց է տվել ներքին կայունության և հաստատունության բարձր մակարդակ և վալիդացվել է կոգնիտիվ դեֆիցիտի գնահատման համար հայախոս նյարդաբանական պացիենտների շրջանում։
Keywords: MMSE, սանդղակ, հայերեն տարբերակ, վալիդացում, նեյրոկոգնիտիվ խանգարում, DSM-5, կոգնիտիվ ֆունկցիաների գնահատում